Badania lekarskie u biegacza - co i jak często badać?

Podstawowe badania dla biegacza

Zanim rozpoczniemy przygodę z bieganiem, warto ocenić stan naszego organizmu. Nawet jeśli czujemy się całkiem dobrze, a wysiłek nie sprawia nam większego problemu, sprawdzenie kilku podstawowych parametrów pomoże nam ocenić nasze zdrowie. Regularne badania lekarskie są ważne dla biegaczy, aby monitorować stan zdrowia, zapobiegać kontuzjom oraz optymalizować wydolność organizmu. Rodzaj badań i częstotliwość ich wykonywania zależą od intensywności treningów, wieku, poziomu zaawansowania oraz historii zdrowotnej. Poniżej najważniejsze badania, które biegacze powinni regularnie wykonywać, oraz wskazówki dotyczące tego, kiedy je przeprowadzać:

1. Badania krwi - regularne badania krwi dostarczają informacji o ogólnym stanie zdrowia i mogą wykrywać wczesne objawy niedoborów, przeciążeń organizmu lub stanów zapalnych. Należy badać się minimum raz w roku, a przy intensywnych treningach lub problemach zdrowotnych (np. zmęczenie, spadek wydolności) co 6 miesięcy.

• morfologia - pozwala monitorować poziom czerwonych krwinek, hemoglobiny i hematokrytu pomaga ocenić, czy biegacz nie cierpi na anemię, co może obniżać wydolność;

• żelazo i ferrytyna - biegacze, zwłaszcza kobiety, mogą być narażeni na niedobory żelaza, co prowadzi do zmęczenia i spadku wydolności.

• poziom witaminy D - witamina D jest ważna dla zdrowia kości i mięśni. Biegacze, szczególnie trenujący w zimowych miesiącach, mogą mieć niedobory witaminy D;

• elektrolity - badanie poziomu sodu, potasu, wapnia i magnezu pozwala monitorować równowagę elektrolitową, która jest ważna dla prawidłowego funkcjonowania mięśni

•  poziom glukozy i insuliny - badanie poziomu cukru na czczo może wykryć problemy z gospodarką węglowodanową, np. ryzyko insulinooporności.

2. EKG i badanie serca - bieganie zwiększa obciążenie układu sercowo-naczyniowego, dlatego biegacze powinni regularnie badać serce, zwłaszcza jeśli trenują intensywnie lub uczestniczą w zawodach. Co 1-2 lata, zwłaszcza po 35. roku życia lub u biegaczy z intensywnym planem treningowym.

• EKG spoczynkowe - badanie elektrycznej aktywności serca w spoczynku. Może wykryć zaburzenia rytmu serca, problemy z przewodzeniem impulsów lub inne nieprawidłowości.

• ECHO serca – badanie ultrasonograficzne, które ocenia budowę i funkcję serca, w tym przepływ krwi przez zastawki. Jest zalecane szczególnie u biegaczy trenujących długodystansowo lub o większej intensywności.

• Test wysiłkowy - polega na monitorowaniu pracy serca podczas stopniowo rosnącego wysiłku (np. biegu na bieżni). Może wykryć nieprawidłowości, które nie są widoczne w spoczynku.

3. Badanie wydolności tlenowej (VO2 max) - pomiar VO2 max to badanie, które mierzy maksymalną ilość tlenu, jaką organizm może zużyć podczas wysiłku. Jest to wskaźnik wydolności aerobowej i może pomóc biegaczom w monitorowaniu postępów. Co 1-2 lata, szczególnie dla biegaczy długodystansowych.

• Test na bieżni lub ergometrze - przeprowadzany pod kontrolą specjalisty, pozwala ocenić poziom wytrenowania i wydolności organizmu.

Co jeszcze warto zbadać?

Poza podstawowymi badaniami warto również wykonać:

1. Pomiar poziomu kwasu moczowego i kreatyniny - te wskaźniki są szczególnie ważne dla biegaczy, ponieważ bieganie obciąża stawy i mięśnie, a intensywna aktywność fizyczna może wpływać na funkcje nerek. Należy kontrolować raz do roku.

2. Badania funkcji wątroby - monitorowanie funkcji wątroby jest ważne, zwłaszcza dla biegaczy przyjmujących suplementy lub osoby stosujące dietę wysokobiałkową. Minimum raz w roku.

3. Badanie poziomu hormonów -  intensywny trening może wpływać na gospodarkę hormonalną, szczególnie u kobiet. Minimum raz w roku, szczególnie przy intensywnym treningu.

• TSH, FT3, FT4 - problemy z tarczycą, takie jak niedoczynność lub nadczynność, mogą wpływać na wydolność, energię i wagę.

• Poziom kortyzolu - może wzrastać przy nadmiernym obciążeniu treningowym, co prowadzi do problemów zdrowotnych, takich jak zmęczenie nadnerczy.

• Poziom testosteronu (dla mężczyzn) - niski poziom testosteronu może prowadzić do obniżonej wydolności, zmniejszenia masy mięśniowej i zmęczenia.

4. Badania ortopedyczne i biomechaniczne - bieganie to sport obciążający stawy, mięśnie i ścięgna, dlatego biegacze powinni regularnie sprawdzać stan swojego układu ruchu. Raz na pół roku, zwłaszcza jeśli pojawiają się dolegliwości bólowe.

5. Badania densytometryczne (gęstość kości) - pozwala ocenić ryzyko osteoporozy, zwłaszcza u kobiet po 40. roku życia lub biegaczy z historią złamań zmęczeniowych. Poziom wapnia i witaminy D - te składniki są kluczowe dla zdrowia kości, a ich niedobory mogą prowadzić do osłabienia układu kostnego.

6. Badanie poziomu nawodnienia (badanie poziomu sodu i potasu) - dla biegaczy, zwłaszcza trenujących w ciepłych warunkach, ważne jest monitorowanie poziomu nawodnienia i elektrolitów. Co 6 miesięcy, zwłaszcza przy intensywnym treningu w gorących warunkach.

7. Regularne badanie piersi zarówno samodzielne, jak i wykonywane przez lekarza, odgrywa ważną rolę we wczesnym wykrywaniu raka piersi oraz innych chorób piersi. Im wcześniej wykryjemy problem tym jest większa szansa na wyleczenie.

8. Regularnie badanie poziomu PSA (mężczyźni) pozwala na jak najszybsze zdiagnozowanie nowotworu gruczołu krokowego, co zwiększa szanse pacjenta na wyleczenie. Badanie to wykonuje się z krwi.

Biegacze, niezależnie od poziomu zaawansowania, powinni regularnie przeprowadzać badania lekarskie, aby monitorować stan zdrowia, unikać kontuzji i optymalizować wyniki sportowe. Badania takie jak morfologia, EKG, testy wydolnościowe czy konsultacje z fizjoterapeutą powinny być przeprowadzane regularnie, aby zapewnić pełną ochronę zdrowia i efektywność treningów.